Astudiaeth Achos Gofal Iechyd Sy'n Seiliedig ar Werthoeddoedd Gwasanaeth ACT

Mae Tîm Gofal Alcohol (ACT) Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf Morgannwg yn wasanaeth Gofal Iechyd sy'n Seiliedig ar Werthoedd a Ariennir sy'n cefnogi cleifion ar draws BIP CTM, 7 diwrnod yr wythnos.

Mae tua 10 miliwn o bobl yn y DU yn yfed yn rheolaidd mewn ffyrdd a allai niweidio eu hiechyd. O nosweithiau di-gwsg a hwyliau isel i ganolbwyntio llai a mwy o gorbryder, gall alcohol gael effaith sylweddol ar ein bywydau personol a phroffesiynol. Mae effaith alcohol ar iechyd yn fwy amlwg mewn ardaloedd o amddifadedd oherwydd cyfuniad o anghydraddoldebau iechyd, gan gynnwys anghenion meddyliol a chorfforol, a diffyg gwasanaethau cefnogol i'w rheoli.

Canfu ymarfer cwmpasu fod y gwasanaeth a fodolai eisoes o ddydd Llun i ddydd Gwener, 9am-5pm, yn aneffeithiol wrth gofnodi'r oriau mwyaf tebygol o gael derbyniadau i'r ysbyty sy'n gysylltiedig ag alcohol. Felly, y weledigaeth oedd gweithredu gwasanaeth gofal alcohol 7 diwrnod ar draws ein 3 Ysbyty Cyffredinol Dosbarth gydag allgymorth i'r gymuned.

Gan lansio yn 2023, mae'r tîm yn cynnwys pum Nyrs Gofrestredig a thri Ymarferydd Gofal Alcohol sy'n gweithio ar draws rhanbarth CTM, gyda chanolfannau yn Ysbyty Tywysoges Cymru, Ysbyty Brenhinol Morgannwg ac Ysbyty'r Tywysog Siarl.

Mae'r gwasanaeth ar gael i gefnogi cleifion a staff mewn perthynas â defnyddio alcohol, boed y nod yn ymatal llwyr neu leihau'r defnydd. Mae'r tîm yn darparu ystod o ymyriadau o fewn lleoliadau ysbyty ac yn cynnig parhad gofal trwy bontio cefnogaeth rhwng gwasanaethau ysbyty a chymunedol.

Y ffocws o'r cychwyn cyntaf wrth ddatblygu'r gwasanaeth hwn oedd cael dull cydgynhyrchiol, cydweithredol a chanolbwyntio ar y person gyda chleifion â phrofiad uniongyrchol, gweithwyr gofal iechyd proffesiynol, y Bwrdd Cynllunio Ardal a'r trydydd sector fel Barod i greu gwasanaeth hygyrch a chynaliadwy ar draws CTM. Mae'r datblygiad gwasanaeth hwn wedi rhoi'r person yn y blaen, gan eu grymuso i rannu eu stori, eu hanghenion a'u dyheadau ar gyfer model gofal newydd gwybodus, sy'n ystyried goblygiadau ehangach camddefnyddio alcohol.

Cynhaliodd y tîm gyfres o grwpiau ffocws ar gyfer defnyddwyr gwasanaeth, er mwyn cael gwell dealltwriaeth o'u hanghenion, ac i gynnwys eu mewnbwn a'u sylwadau wrth ddylunio'r gwasanaeth a darnau penodol o waith fel taflen wybodaeth i gleifion. Mae'r daflen, a gynhyrchwyd ar y cyd â defnyddwyr gwasanaeth, bellach yn cael ei rhannu â chleifion ar draws CTM ac mae ar gael i'w defnyddio gan fyrddau iechyd eraill ledled Cymru. 

Mae defnyddwyr gwasanaeth hefyd wedi bod yn rhan o brosesau recriwtio'r ACT ac wedi cynorthwyo'r tîm i gyd-gynhyrchu holiadur i'w ddefnyddio yn adrannau brys BIP CTM.

Ers y lansiad, mae tîm gwasanaeth ACT wedi:

• Ymgysylltu â grwpiau gwella gwasanaethau ar draws y CTM, gan weithio ar y cyd â'r Bwrdd Cynllunio Ardal a Barod gan sicrhau bod cyfleoedd parhaus i wrando, dysgu a chaniatáu i ddefnyddwyr gwasanaethau barhau i fod yn rhan o ddatblygiad pellach y gwasanaeth.
• Sefydlodd weithdy cenedlaethol ar gyfer gwybodaeth i gleifion y gellir ei haddasu'n lleol a gynhyrchwyd ar y cyd â defnyddwyr gwasanaeth.
• Arloesodd y mesur canlyniad cyntaf a adroddwyd gan gleifion yn benodol ar gyfer gofal alcohol, sydd bellach ar waith
• Cyflwynodd 60+ awr o hyfforddiant i dros 200 o staff ar draws CTM
• Y bwrdd iechyd cyntaf yng Nghymru i lansio ymgyrch Drymester sy'n anelu at leihau nifer yr achosion o Anhwylder Sbectrwm Alcohol y Ffetws trwy hyrwyddo goddefgarwch sero i alcohol yn ystod beichiogrwydd.  Sicrhau bod yr wybodaeth hon ar gael yn y Gymraeg fel y gall byrddau iechyd eraill Cymru ei mabwysiadu’n hawdd.

Ers gweithredu'r gwasanaeth 7 diwrnod:

• Mae 2,095 o gleifion wedi cael eu gweld a'u cefnogi ar draws y 3 safle (ym mis Awst 2025)
• Derbyniodd 93% o gleifion gymorth arbenigol gydag alcohol o fewn 1 diwrnod i'w derbyn, gyda 98% o fewn 3 diwrnod
• Mae 848 o gleifion wedi cael eu cefnogi gyda chymorth meddygol gyda ffigurau misol (15 gwaith yn fwy o fewn y gwasanaeth newydd)
• Mae 426 o dderbyniadau i'r ysbyty wedi cael eu hosgoi, gan arwain at effeithlonrwydd cost o leiaf £500k

Rhannodd un defnyddiwr gwasanaeth: “Mae’r grwpiau gwasanaeth cymunedol newydd wedi newid bywydau. Rydw i’n teimlo'n fwy cefnogol a deallus yn fy nhaith adferiad.”

Dywedodd David Samuel (Hepatolegydd Ymgynghorol) gyda gwasanaeth ACT: “Ers i ni lansio’r gwasanaeth ACT, gan ddefnyddio dull cydweithredol, rydym wedi gallu dylunio a gweithredu triniaethau, ymyriadau ac ymgysylltu cymunedol gyda chleifion sy’n byw ym Mhen-y-bont ar Ogwr, Rhondda Cynon Taf a Merthyr Tudful.

“Rydym wedi gweld gwelliant sylweddol mewn canlyniadau, gan ein bod nid yn unig wedi gallu cefnogi mwy o gleifion, ond rydym hefyd wedi gallu osgoi dros 400 o dderbyniadau, gan arwain at effeithlonrwydd sylweddol o ran cost a gwasanaeth.  Mae ein gwasanaeth yn enghraifft wych o sut y gall Gofal Iechyd sy'n Seiliedig ar Werthoedd gael effaith hynod gadarnhaol ac arwyddocaol. Ni fyddem wedi gallu cyflawni dim o hyn heb y cyllid gan y tîm Gofal Iechyd sy’n Seiliedig ar Werthoedd, a hoffem ddiolch iddyn nhw am eu cefnogaeth barhaus.”

Cliciwch yma i gael gwybod mwy am dîm ACT.

18/09/2025