Rhwydwaith Arweinwyr Cymunedol CTM (CLN) - Gweithdy Iechyd Meddwl a Llesiant
24ain Hydref 2025: Campws Cymunedol Garth Olwg
Cyd-destun: Mae iechyd meddwl a lles da yn hanfodol i helpu pobl i fyw bywydau iachach a hapusach, meithrin perthnasoedd cryfach a chreu cymunedau ffyniannus.
Cyhoeddwyd strategaeth iechyd meddwl a llesiant meddyliol 2025 i 2035 ar gyfer Cymru yn gynharach eleni. Mae'n amlinellu gweledigaeth uchelgeisiol ar gyfer Cymru lle bydd pobl yn "byw mewn gwlad sy'n eu hyrwyddo, yn eu cefnogi ac yn eu grymuso i wella eu hiechyd meddwl a'u llesiant, a byddant yn rhydd rhag stigma a gwahaniaethu." Mae ganddi ffocws cryf ar atal, lleihau anghydraddoldebau a darparu cefnogaeth gynnar.
Mae gweithredu'r strategaeth hon yn effeithiol yn gofyn am Ddull System Gyfan gyda'r holl bartneriaid, rhanddeiliaid a sectorau allweddol yn cydweithio i wireddu ei photensial.
Wrth i CTM symud ymlaen gyda gweithredu'r strategaeth yn lleol, mae llais, gwybodaeth ac arbenigedd y trydydd sector o bwys hanfodol. Mae mewnwelediad, profiad a chysylltiadau cymunedol yn allweddol i sicrhau bod y strategaeth yn diwallu anghenion gwirioneddol ein cymunedau - mewn ffordd sy'n gynhwysol, yn ymarferol ac wedi'i gwreiddio mewn partneriaeth.
Er mwyn helpu i gychwyn sgyrsiau ar gyfer cyflwyno'r strategaeth yn effeithiol, cynhaliwyd gweithdy yng nghyfarfod y CLN ar 24 Hydref gan ddod ag Arweinwyr Cymunedol o bob cwr o'r rhanbarth ynghyd, ochr yn ochr â chydweithwyr o'r Bwrdd Iechyd, Iechyd Cyhoeddus Cymru, Perfformiad a Gwella'r GIG a'r Awdurdod Lleol i archwilio:
- Beth mae'r strategaeth genedlaethol newydd yn ei olygu i'n cymunedau;
- Sut y gallwn gydweithio i'w gyflawni'n effeithiol ar lefel ranbarthol a lleol; a
- Rôl hanfodol partneriaeth wrth adeiladu system sy'n cefnogi iechyd meddwl a lles i bawb.
Daeth nifer dda i'r gweithdy gyda chynrychiolaeth dda o bob sector, yn enwedig ein Harweinwyr Cymunedol.
Cyflwynwyd cyfres o gyflwyniadau yn unol â'r agenda, ac yna cafwyd trafodaethau bwrdd. Crynhowyd canfyddiadau'r digwyddiad fel a ganlyn:
Cyd-destun Cenedlaethol:
Sarah Cadman Perfformiad a Gwella'r GIG: Cyflwynodd y strategaeth Iechyd Meddwl a Lles Iechyd (IM&W) genedlaethol sydd newydd ei rhyddhau, sydd wedi'i hanelu at y system iechyd meddwl gyfan a'r ystod oedran. Mae cyflwyno strategaeth wedi'i hadnewyddu yn amserol ac yn adlewyrchu natur newidiol anghenion iechyd meddwl, ymwybyddiaeth well o iechyd meddwl ymhlith y cyhoedd a'r galw cynyddol am gymorth a gwasanaethau iechyd meddwl. Fodd bynnag, mae llawer o heriau'n parhau i fodoli ar lefel leol oherwydd diffyg cymorth ariannol ynghlwm wrth y strategaeth newydd, cyflwr gwael iechyd meddwl ar draws ein cymunedau gyda'r galw yn aml yn fwy na'r cyflenwad.
Mae angen dull di-dor, sy'n canolbwyntio ar y person, i sicrhau bod aelodau'r cyhoedd yn derbyn y gofal a'r gefnogaeth iechyd meddwl cywir y tro cyntaf.
Mae llu o dystiolaeth o'r hyn sy'n gweithio o ran cefnogi Iechyd Meddwl a Lles Iechyd wedi'i adolygu ac mae model Gofal Cam wrth Gam 2.0 Canada o fynediad agored ar yr un diwrnod wedi'i brofi i fod yn fodel effeithiol ac mae byrddau iechyd ledled Cymru wedi cael y dasg o'i weithredu.
Amy Davies Iechyd Cyhoeddus Cymru : cyflwyniad ar bwysigrwydd lles meddyliol a chysylltiad cymunedol. Cafodd y cynrychiolwyr wybod am y fenter Hapus newydd ei datblygu gan Iechyd Cyhoeddus Cymru sy'n canolbwyntio ar hyrwyddo lles meddyliol ledled Cymru. Mae'n gwasanaethu fel canolfan ar gyfer adnoddau, syniadau a gweithgareddau a all helpu unigolion i wella eu hiechyd meddwl. Mae'r platfform yn annog pobl i gymryd rhan mewn gweithgareddau sy'n hybu lles meddyliol, fel treulio amser gyda theulu a ffrindiau, cysylltu â natur, a dilyn hobïau. Mae Hapus hefyd yn meithrin Sgwrs Genedlaethol ar Les Meddyliol, gan wahodd pobl i rannu eu profiadau a'u hawgrymiadau ar yr hyn sy'n gweithio iddyn nhw. Nod y rhannu ar y cyd hwn yw ysbrydoli eraill a chreu cymuned gefnogol sy'n canolbwyntio ar iechyd meddwl. Mae hefyd yn cynnig y cyfle i bartneriaid ymuno â Rhwydwaith Cefnogwyr Hapus.
Trafodaeth:
- Mynegodd y cynrychiolwyr bwysigrwydd deall yr anghenion iechyd meddwl gwirioneddol ar draws ein cymunedau i helpu i lywio sut mae CTM yn gweithredu model gofal cam wrth gam yn lleol.
- Mae angen deall y rhyngwyneb rhwng cefnogaeth y gymuned a chefnogaeth y trydydd sector gyda gwasanaethau clinigol.
- Cwestiynodd y cynrychiolwyr pryd y gellid disgwyl unrhyw newid o ganlyniad i'r strategaeth newydd. Bydd hyn yn gofyn i bob sector a phartner gydweithio i sicrhau Dull System Gyfan wrth weithredu'r strategaeth yn lleol.
- Mae proses brofi a newid wrth weithredu model gofal mynediad agored i'w chyflwyno ar draws byrddau iechyd. Mae mynegiadau o ddiddordeb (EoI) yn cael eu cyflwyno ar hyn o bryd. Mae asesiadau parodrwydd hefyd yn cael eu cynnal trwy fyrddau iechyd.
- Hysbysodd Clare Williams (Cyfarwyddwr Gwasanaeth ar gyfer Iechyd Meddwl ac Anableddau Dysgu) nad yw CTM wedi cyflwyno Datganiad o Ddiddordeb eto. Er mwyn gweithredu'r strategaeth yn effeithiol a datblygu model gofal mynediad agored, bydd angen newid diwylliant a sgyrsiau rhwng sectorau i gyd-gynhyrchu gwasanaethau Iechyd Meddwl di-dor yn effeithiol.
- Mae angen yr un faint o sylw a ffocws ar wasanaethau iechyd meddwl a lles ag a ddarperir ar gyfer gofal iechyd corfforol.
Astudiaethau Achos Lleol : Cyflwynwyd cyfres o astudiaethau achos lleol lle mae mynediad agored yn cael ei ddarparu ar hyn o bryd:
Kieran Harris: Prif Weithredwr CTM Mind: Bydd CTM MIND yn cynnig cefnogaeth mynediad agored therapi sesiwn sengl ar draws amrywiol leoliadau ar draws CTM. Mae 3 blynedd o gyllid wedi'i sicrhau i dreialu'r fenter hon. Bydd angen llwybrau i gyfeirio pobl at amrywiol wasanaethau. Mae'r gwasanaeth yn cefnogi oedrannau 11 oed a hŷn.
Janet Whiteman: Cyfarwyddwr New Horizons Mental Health: Rhoddodd y wybodaeth ddiweddaraf i'r cynrychiolwyr am rôl bwysig y coleg cymunedol wrth gefnogi oedolion trwy ddarparu cyrsiau adferiad ar draws CTM.
Rob Madden: Arweinydd Tîm Nyrsys Camddefnyddio Sylweddau, Tîm Cyffuriau ac Alcohol Cymunedol (CDAT): Rhoddodd y wybodaeth ddiweddaraf i'r cynrychiolwyr am y ddarpariaeth o glinigau galw heibio i aelodau'r cyhoedd sy'n profi problem gyda chyffuriau neu alcohol. Mae gan oddeutu 70% o gleifion galw heibio angen iechyd meddwl.
Trafodaeth:
- Mae angen cwmpasu'r ddarpariaeth gwasanaeth bresennol ar gyfer gofal mynediad agored ar draws y trydydd sector ac ystyried sut mae'r gwasanaethau hyn yn cael eu hyrwyddo o fewn y gymuned.
- Cafodd yr astudiaethau achos hyn eu cydnabod fel enghraifft ardderchog o rywfaint o'r gwaith sy'n digwydd ar hyn o bryd i gefnogi mynediad agored, fodd bynnag, mae angen sicrhau mwy o gysylltedd ar draws y system.
Trafodaeth wrth y bwrdd: Cafodd y cynrychiolwyr y dasg o drafod y pwyntiau trafod allweddol canlynol mewn grwpiau bach:
- A yw eich gwasanaeth presennol yn cefnogi'r agenda lles meddwl?
- Sut mae eich gwasanaeth presennol yn cefnogi pobl â chyflyrau iechyd meddwl?
- Ble mae'r bylchau yn y cysylltiad rhwng gwasanaethau a chymunedau a sut allwn ni fynd i'r afael â'r rhain?
- Pa gamau fyddwch chi'n eu cymryd o heddiw ymlaen?
Themâu sy'n dod i'r amlwg a nodwyd:
1. Cyfraniad at Lesiant Meddwl
- Dull sy'n Canolbwyntio ar y Gymuned : mae llawer o wasanaethau'n gweithio'n agos gyda chymunedau amrywiol i hyrwyddo lles meddyliol trwy ymgysylltu sy'n briodol yn ddiwylliannol. Mae gan lawer o bartneriaid fynediad dyddiol ac uniongyrchol at aelodau'r gymuned sydd angen cymorth lles meddyliol.
- Dull Ataliol : Rhoddir pwyslais ar ymyrraeth gynnar, llythrennedd iechyd meddwl, cyfeirio, lleihau stigma a mynd i'r afael â phenderfynyddion economaidd-gymdeithasol ehangach iechyd i helpu i atal problemau iechyd meddwl rhag gwaethygu.
- Grymuso ac Addysg : Darperir hyfforddiant i arweinwyr cymunedol, gwirfoddolwyr a chymunedau ar ymwybyddiaeth o iechyd meddwl, atal hunanladdiad, a gofal sy'n seiliedig ar drawma.
- Cymorth i Boblogaethau Agored i Niwed : Darperir cymorth i grwpiau cynhwysiant fel pobl sy'n ceisio lloches neu loches, y rhai ag anableddau dysgu ac unigolion sydd wedi'u hynysu'n gymdeithasol er enghraifft, gan gynnig cymorth wedi'i deilwra a chyfeirio.
2. Cymorth i Bobl â Chyflyrau Iechyd Meddwl
- Mordwyo ac Eiriolaeth : Mae llawer o wasanaethau'n cefnogi unigolion i ddeall a chael mynediad at wasanaethau iechyd meddwl priodol, gan weithredu fel pont rhwng cymunedau a'r system gofal iechyd ffurfiol.
- Cymorth Ar Unwaith : Mae llawer o sefydliadau’n darparu cymorth emosiynol ac ymarferol mewn amser real, gan leihau dibyniaeth ar wasanaethau brys.
- Gofal Cydweithredol : Meithrin partneriaethau â'r GIG a gwasanaethau cymorth lleol i alluogi gofal di-dor cydlynol a phontio llyfnach rhwng gwasanaethau.
3. Bylchau mewn Cysylltedd Gwasanaethau Iechyd Meddwl
- Darnio : Yn aml, mae gwasanaethau presennol wedi'u datgysylltu, gan arwain at oedi a dryswch i ddefnyddwyr gwasanaethau. Mae angen cydweithio cryfach rhwng asiantaethau.
- Rhwystrau Diwylliannol ac Ieithyddol : Efallai na fydd gwasanaethau prif ffrwd yn diwallu anghenion poblogaethau amrywiol yn llawn.
- Heriau Mynediad : Gall amseroedd aros hir, diffyg cymorth y tu allan i oriau a diffyg ymwybyddiaeth rwystro cymorth amserol.
- Cyllid : Mae llawer o brosiectau/gwasanaethau cymorth y trydydd sector yn cael eu hariannu am gyfnod byr. Mae angen cyllid diogel tymor hwy ar wasanaethau. Mae potensial i archwilio dull gwahanol o gomisiynu sy'n canolbwyntio ar gydweithio i gyflawni canlyniadau y cytunwyd arnynt, e.e. Comisiynu Cynghrair.
4. Cyfraniad at Wasanaethau Di-dor ar yr Un Diwrnod
- Gweithio Integredig : Mae cydweithio cryf â'r sectorau statudol a gwirfoddol yn helpu i leihau dyblygu a gwella llywio gwasanaethau.
- Perthnasoedd Dibynadwy : Mae presenoldeb ac ymddiriedaeth cymunedol yn galluogi adnabod anghenion yn gyflymach ac amseroedd ymateb cyflymach.
Camau Nesaf:
- Yn unol â chymeradwyaeth y Bartneriaeth Ranbarthol, bydd y Tîm Rheoli Menywod yn cynnull grŵp strategol Iechyd Meddwl a Llesiant i oruchwylio gweithrediad lleol y Strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant 2025-2035 a'r cynllun cyflawni sydd newydd ei rhyddhau yn ogystal â Strategaeth Atal Hunanladdiad a Hunan-niweidio Cymru, y cynllun cyflawni a'r fframwaith canlyniadau.
- Bydd y wybodaeth a geir o'r gweithdy hwn yn cael ei defnyddio i helpu i lywio dull partneriaeth wrth sefydlu model gofal mynediad agored ar gyfer CTM.
- Bydd cyfleoedd pellach ar gyfer cydweithio yn cael eu rhannu drwy ddiweddariadau/cylchlythyrau CLN.